Zeka geriliği
Zeka geriliği nedir?
“Zeka” terimi Latince “intellegere” kelimesinden gelmekte ve “bilmek, kavramak, anlamak” anlamındadır.
Semptomlar
Günlük yaşamda, zeka geriliği olan çocuklar, yaşıtlarına göre daha yavaş gelişimleri ile dikkat çeker. Etkilenen çocuklarda şunlara rastlanır:
- yeni şeyler öğrenmekte güçlük çekme,
- “daha basit” oyunları tercih etme veya yaşına uygun oyun davranışı sergilememe,
- iletişim (dil) bozuklukları gösterme,
- tanımadıkları durumlarla baş etmede sorun yaşama
- veya zihinsel, konuşma ve genellikle motor gelişimdeki diğer anormallikler.
Düzeyler
Nedenleri
- Bunlar genetik olabilir: Bu, beyin fonksiyon bozukluğunun çocuğun genetik yapısındaki bir bozukluktan kaynaklandığı anlamına gelmektedir.
- Veya edinilmiş olabilir: Bu, beyin fonksiyon bozukluğunun beyne dışarıdan verilen hasardan kaynaklandığı anlamına gelmektedir. Edinilmiş bir zeka geriliği doğumdan önce, doğum sırasında veya sonrasında çeşitli zararlı etkilerden meydana gelmiş olabilir.
Doğum öncesi
Doğum sırasında
Doğum sonrası
Tanı
Hastalığın öyküsü hakkında görüşme
- Çocuk okulda/anaokulunda nasıl davranıyor?
- Arkadaşları var mı?
- Çocuğun oyun davranışı nasıl görünüyor?
- Çocuk çatışma durumlarında veya hiç tanımadığı durumlarda vb. nasıl tepki veriyor/davranıyor?
Psikolojik testler
Genetik laboratuvar testleri
Genel olarak genetik kusurları araştıran genetik laboratuvar testleri (“tarama”) şunları içermektedir: Geleneksel kromozom analizi, yüksek çözünürlüklü kromozom analizi (karşılaştırmalı genomik hibridizasyon, CGH taraması), moleküler genetik panel testleri ve tüm ekzom dizi analizi.
Zeka geriliğinde genetik bir testin yararları ve zararları
Zeka geriliklerinde genetik bir nedene dair bir kanıt bulunursa hastalığın kesin seyri hakkında daha fazla şey kısmen ancak nadiren önceden tahmin edilebilir. Esasen ana semptomların ilaçla tedavisi mümkün olmadığından, genetik bir muayene de bu yönde herhangi bir ipucu vermez. Diğer türlü bu, nadir olmayan şekilde ek olarak epileptik hastalık nöbetleri de varsa mümkündür. O zaman hangi tedavinin en etkili olduğu konusunda ipuçları ortaya çıkabilir. Nadir durumlarda örneğin bir metabolizma bozukluğuna dair ipuçları varsa; hedeflenen bir tedavinin mümkün olduğu bir neden bile bulunabilir. Bu, çoğu zaman önemli bir suçluluk duygusundan kurtulmayı sağladığından, bir neden bulunduğunda birçok ailenin içi ferahlar. Bir sınıflandırma aynı hastalık belirtilerine sahip diğer ailelerle daha hedefe yönelik bir fikir alışverişi sağlar.
Zeka geriliğinde genetik bir testin kısıtlamaları
Bir neden bulmak her zaman mümkün değildir. Testler bazen açık olmayan ya da karmaşık da olabilen sonuçlar verebilir. Bunlar, örneğin bir değişimin dünya çapında ilk defa kanıtlanması ya da sadece çok az sayıda insanın aynı ya da benzer değişime sahip olmasıdır. Bu konuda daha fazla bilgiyi bu internet sitesinin genel insan genetiği bölümünde bulabilirsiniz. Münferit vaka için net bir seyir tahmini de mümkün değildir. Genetiğe bağlı çeşitli hastalıklara yönelik mümkün olduğunca “kişiye özel” tedaviler bulma denemeleri bulunmaktadır fakat bu, münferit vakalar dışında, gelecekte mümkündür.